Formeren is begonnen

Lokaal-Limburg ondersteunt op aanvraag

Lokaal-Limburg Nieuwsbrief 2022 nummer 15

Na het vaststellen van de uitslag van de raadsverkiezingen zijn gemeenten de komende maanden volop in de ban van het formeren van een nieuw college. Als het tegenzit, worden de nieuwe wethouders pas in de zomer geïnstalleerd.

Spelregels voor het opstellen van een nieuw coalitieakkoord en het benoemen van nieuwe wethouders zijn er niet. Eén vast element in het formatieproces is in 2002 bij de invoering van de zogeheten dualisering afgeschaft: de duur van de formatie is vrij. Voor 2002 waren gemeenteraden verplicht uiterlijk zes weken na de raadsverkiezingen de nieuwe wethouders te benoemen. Na vijf keer ‘vrij’ formeren is het patroon helder: het overgrote deel van de gemeenteraden benoemt voor begin juni de nieuwe wethouders en de trage vogels hebben meer dan drie maanden nodig.

Het bestuur van Lokaal-Limburg zit klaar om aangesloten partijen te ondersteunen in deze voor vele ongemakkelijke formatieperiode. U kunt vrijblijvend een mailtje sturen naar onze voorzitter wiel.hoenen@gmail.com

Informateur

Een belangrijk nieuw element in het lokale formatieproces is de komst van de (in)formateur van buiten. Sinds 2002 wordt steeds vaker een onafhankelijke, ervaren bestuurder, politicus, gespreksleider of procesbegeleider ingehuurd voor verkenning en informatie. In 2014 had 40 procent van de gemeenten al een (in)formateur van buiten.

De belangrijkste reden: de grootste partij pakt niet meer vanzelfsprekend de regie. En het is netter, ook naar de andere Partijen, om eerst een verkenning uit te voeren naar de wensen van álle partijen. Een informateur, die al dan niet wordt voorgesteld door de grootste fractie, kan dan altijd het inhoudelijke proces over de inhoud van een coalitie­akkoord nog gaan leiden.

Versplintering

Een groot verschil met twintig jaar geleden is dat de keuze voor een meerderheidscoalitie minder vanzelfsprekend is.

In 2018 waren er al 56 gemeenten waar de raad koos voor een raadsprogramma, dat wil zeggen de keuze om zowel inhoudelijk programma als collegevorming een zaak van de gehele raad te maken in plaats van te werken met een vaste coalitie en vaste oppositie.

Deze ontwikkeling lijkt parallel te gaan met de zogeheten fragmentatie van de gemeenteraad. In 2002 telden de gemeenteraden gemiddeld 5,98 fracties en kwam het raadsprogramma nauwelijks voor. Na de raadsverkiezingen van 2018 telde de gemeenteraad gemiddeld 7,5 fractie met uitschieters tot meer dan vijftien fracties. De versplintering blijkt zich nu wederom verder door te zetten.

Tegelijkertijd was, samenhangend met die versplintering, het aantal wethouders gestegen van gemiddeld 3,41 in 2002 naar gemiddeld 3,88 in 2018. Uitschieter was vier jaar geleden Rotterdam dat na maandenlang formeren tot een zes-partijen-coalitie kwam met uiteindelijk tien wethouders.

Lang formeren

De benoeming van wethouders kost elke formatie steeds meer tijd. Tot 2002 besliste de wethouder als lid van de gemeenteraad – en vaak ook als lijsttrekker – mee over wie in het dagelijks bestuur van de gemeente aan kwam.

Sinds 2002 hoeft de wethouder niet meer uit de raad te komen, noch in de gemeente te wonen. Zeker de laatste tien jaar worden er steeds meer wethouders-van-buiten benoemd. En steeds vaker gebeurt dat na een sollicitatieprocedure, soms zelfs door de gehele raad.

(Bron: Binnenlands Bestuur)